De 12e eeuw was voor het bisdom Luik ongetwijfeld een 'gouden eeuw'. Dit vertaalde zich er oa. naar een grote kerkelijke macht, en een groei van het aantal kerkelijke instellingen. Bij de eerste evangelisatiegolf in de 3e eeuw, lag het bisschoppelijk centrum in het Romeinse districtcentrum Tongeren. Vanaf de 6e eeuw verminderde de macht van Tongeren, ten voordelen van Maastricht bij de Maas. Hierna werd de Maas een belangrijke economische en culturele ader. Bisschop Sint-Lambertus werd in 702 te Luik vermoord, niet ver van het graf van zijn voorganger de heilige Theodart. Sint-Hubertus, de opvolger van Sint-Lambertus, liet een basilica (gewijd aan Lambertus) bouwen op plaats van de moord, en gaf hem daar ook zijn laatste rustplaats. Enkele decennia later werd Luik definitief tot hoofdplaats voor het bisdom gekozen. Ondertussen had Karel de Grote van Aken zijn hoofdplaats gemaakt. In 925 werd het bisdom Luik bij het Duitse rijk ingelijfd, waarmee de stad het westervoorportaal van het Duitse rijk werd. De bekwame bisschop Notger (972 - 1008) was één van de 'luitenanten' van de Duitse keizer. Hij verzette zich tegen de uiteenbrokkeling in feodale structuren, door sommige kerkelijke gebieden wereldlijk gezag te geven over de machtige vazallen. Dit leidde tot een tijdperk van bouwwerken, groei van en creatie van nieuwe religieuze gemeenschappen met scholen, wat op zich weer tot een bloei van kust en letteren leidde. Luik kreeg de bijnaam 'Athene van het noorden'. Tegen het einde van de 11e en in de 12 eeuw was Luik het centrum van de Maaslandse specialiteiten, zoals edelsmeedkunst, emailkunst en miniatuurschilderkunst. Op het einde van de 12e eeuw was er na het overlijden van Frederik Barbarossa een diepe crisis van de keizerlijke macht, wat de sterke band tussen de bisschoppen van Luik en de Duitse keizer verbrak. Noord Franse bisschoppen kwamen aan de macht, de macht van het Franse koninkrijk nam toe, en de Gotiek drong het bisdom binnen. In vergelijking met tijdsgenoten in het Scheldebekken, werd er in het Maasland meer nadruk gelegd op versiering, en was de ingang normaal opzij gelegen (in het Scheldegebied was er vaak een portaal in de westbouw).