De Onze-Lieve-Vrouwekerk werd tussen 1253 en 1288 gebouwd in ijzerzandsteen, en is vroeggotisch. Het gebouw heeft een driebeukig schip en een uitspringend transept. Het koor eindigt op eenvoudige lancetvensters, en het geheel is overkluisd met kruisribgewelven. De sobere westgevel met zijn imposante steunberen wordt doorbroken door een zandstenen roosvenster met maaswerk.

Vóór de bouw van de huidige kerk stond er een kapel, waar de bewoners van de burcht, gelegen op de Warandeheuvel, de mis bijwoonden. De oudste vermelding van de kapel dateert van 1211. De heer van Diest moest voorzien in het levensonderhoud van de door de abdij van Tongerlo aangestelde kapelaan. In 1233 schenkt Arnold IV, de toenmalige heer van Diest, de kapel met bijbehorende bezittingen en tienden aan de abdij van Tongerlo. Zijn voorwaarde is dat premonstranzers van Tongerlo de diensten zouden verzorgen.

De stad groeit snel, wat de kapel snel te klein maakt. Op 1 juli 1253 wordt de kapel dan ook verheven tot parochiekerk. Omdat de ruimte van de kapel niet voldoet start de bouw van een grotere kerk. Deze wordt in maart 1255 ingewijd en in februari 1288 is de kerk helemaal klaar.

In 1580 wordt de kerk zwaar beschadigd. De kerkmeesters weigeren een soort losgeld te betalen aan de geuzen, die daarop al het metaal uit de kerk roven. De meeste altaren en kustwerken worden vernield. Tot overmaat van ramp stort de toren in, die in zijn val het dak en het gewelf van het schip verbrijzelt. Van het schip restten alleen nog de muren.

Rond 1600 wordt de schade hersteld, en in 1608 wordt het torenuurwerk, dat tijdens de troebelen verborgen was in het Liefkintsgodshuis, opnieuw in de toren geplaatst. Vier jaar later wordt het ganse interieur opnieuw gewit. Rond dezelfde tijd laat men in Mechelen een nieuwe klok gieten. De triomfgroep die boven de de kooringang stond, wordt in 1627 hersteld. Vijf jaar later worden dankzij giften van enkele Diestenaars nieuwe glasramen geplaatst.

In 1777 wordt een arduinen barokportaal toegevoegd, ter vervanging van gotisch portaal.

In de nacht van 2 op 3 juli 1830 is er opnieuw rampspoed. Een deel van de kruisribgewelven van het koor stort in. Daarbij sneuvelen aantal glasramen, alsook het gestoelte uit 1641. De instorting van 1830 noopt tot een grondige en dure restauratie. Wegens geldgebrek is er in 1852 echter sprake om de kerk aan de natuur prijs te geven. De parochianen zouden dan naar de Begijnenkerk moeten gaan. Maar uiteindelijk worden de restauratiewerken uitgevoerd volgens de plannen van architect P. Langerock in 1898-1899. Die plande ook de bouw van een monumentale westertoren van 65m hoogte. Wegens geldgebrek is die er nooit gekomen.

Voor meer info (Nederlandstalig): zie PatrimoniumDiest Bruidstraat

Français
English