Deze ruime, maar niet helemaal afgewerkte, 15e eeuwse kerk is een voorbeeld van Brabantse gotiek. Tot 1868 was ze de enige parochiekerk van Aalst.

Vroeger stond hier een veel oudere kerk. Na een brand in 1360 en schade door de aanvallen van de Gentenaren , werd deze oude kerk hersteld met gotische elementen.

Doordat de collegiale te klein werd voor de aangroeiende bevolking, en in de wind van de gunstige economische toestand van de steden onder de Bourgondische hertogen, werd de heropbouw rond 1480 aangevat o.l.v. Jan Van Wouwe en door Herman de Waghemakere verdergezet.

Eerst werden rond het koor van de bestaande kerk straalkapellen met een kooromgang toegevoegd. Nadien werd het oude koor vervangen. Dit was vermoedelijk in 1495 klaar. Er zijn nog enkele gewelfschilderingen uit die periode terug te vinden.

Tijdens de tweede bouwperiode, tussen 1527 en 1554, werd het tweebeukige zuidertransept o.l.v. van Laurens II Keldermans opgetrokken met Balegemse zandsteen. Intussen werden in 1551 de 2 traveeën van het schip aan de zuidzijde aangezet en rond 1552 werd aan het noordelijk portaal begonnen.

De godsdiensttroebelen na 1565 waren oorzaak dat veel werd vernield, o.m. de gotische sacramentstoren. De werken vielen regelmatig stil wegens de voortdurende belegeringen en machtswisselingen tussen 1576 en 1583. Dringende herstellingen konden pas vanaf 1595 langzamerhand worden aangevat.

De derde bouwfase startte in 1650 wanneer Gillis Nechelput en Geraard Spillebaut de verweerde gedeelten afbraken, en het schip met de viering met stergewelf en de noordelijke kruisboog afwerkten. Vanaf 1660 werden de hoge gewelven onder de bestaande bedaking ingevoegd, onder leiding van Jan Van der Moeren. Met een voorlopige bakstenen westelijke gevel werd het schip afgesloten, een heuse westertoren bleef beperkt tot plannen.

In 1730 werd er een Lodewijk XV-westportaal bijgebouwd. Zo bleef het tot heden, mits meerdere verbeteringen en het aanbouwen van een berging in 1911.

Tussen 1854 en 1867 werden onder invloed van de architecten Julius Goethals en Jean de Béthune grondige neogotische renovaties doorgevoerd. Er werd o.a. een buitendakomloop met gotische motieven aangebracht. Binnenin werden gelijkaardige motieven toegevoegd bij de borstwering voor het triforium. Ook de vervanging van de ronde noordelijke en zuidelijke flankeertorentjes door pinakels verhoogde het gotisch gehalte.

Een brand op 29 maart 1947 verwoestte de vieringtoren en het dak van het koor, schip en dwarsbeuken. Twee gewelven van de zuidelijke dwarsbeuk stortten in en binnenin werd veel schade aangericht.

Op dat ogenblik dringen zich opnieuw restauratiewerken op: vooral de afbrokkelende ornamenten en het vervangen van de zwakke structuren en daken van de bijgebouwen.

Bij de meest bijzondere voorwerpen en versieringen binnenin vernoemen we de koperen meridiaanlijn. Deze loopt door de zuidelijke dwarsbeuk en viering. Hij werd in 1839 aangebracht door J.J. Leveau op aanwijzingen van pater Johannes Thyssen s.j.. Wanneer de zonnestralen door het gaatje van het tweede onderste vensterpaneel er loodrecht op vallen is het juist middag volgens de zon. Met de zomertijd is het dan officieel ongeveer 14 u. 16' 6'.

Het eikenhouten portiek van het St. Rochusaltaar bevat een schilderij van Pieter Paul Rubens waarop Sint Rochus wordt aangeduid als patroon van de pestlijders. Dit werk werd rond 1624 geschilderd op bestelling door de gilde van de hop- en graanhandelaars. Daaronder zijn twee taferelen uit het leven van de H. Rochus en bovenaan bekroond met een schilderij van O.-L.-Vrouw met Jezus.

Français
English