Notger koos tijdens de 10e eeuw Sint-Maarten als patroonheilige voor deze kerk. Dit was de patroon van de soldaten. Dit gaf de militaire rol aan van deze kerk, die op de oude versterkingen van de stad gebouwd werd. In 1291 werd de originele kerk door brand verwoest. Tijdens de 15e eeuw werd ze heropgebouwd. Maar de troepen van Karel de Kale zorgden daarna voor een zware plundering. Desalniettemin is deze kerk een voorbeeld voor Maasgotiek.

Frits Schetsken: 'In volle middeleeuwen slaagt de in 1192 geboren Julienne de Cornillon erin een nieuw kerkelijk feest wereldwijd te laten invoeren: Fête-Dieu ofwel Sacramentsdag. Zij is samen met haar zus Agnes als wees ondergebracht bij de zusters augustinessen van een leproserie in de Luikse wijk Mont Cornillon en geeft blijk van een uitzonderlijke devotie voor de Heilige Eucharistie. Met haar vriendin Eve, die aan de Saint-Martin kapittelkerk is verbonden, wil ze door de Kerk een feestdag laten instellen voor dat Heilig Sacrament. Julienne slaagt er na heel wat moeilijkheden in om prins-bisschop Robert de Thourotte te overtuigen. Via een mandement van 1246 voert hij het Fête-Dieu in zijn bisdom in, maar hij overlijdt helaas enkele dagen later. Het is dan de dominicaan Hugo van Saint-Cher, die wanneer hij als kardinaal-legaat in 1251 Luik bezoekt, het feest met de nodige luister laat vieren in deze Sint-Martinuskapittelkerk. In 1264 wordt Sacramentsdag voor de hele Kerk ingevoerd door paus Urbanus IV, die als Jacques Pantaleon aartsdiaken in Luik was geweest. Maar dat heeft Julienne niet meer beleefd, zij had zich als kluizenares teruggetrokken in een cisterciënzerinnenklooster aan de Samber, waar ze in 1258 is overleden. Julienne is in 1869 heilig verklaard en haar Sacramentsdag wordt steeds op de tweede donderdag na Pinksteren gevierd, vroeger vaak met een processie gepaard gaande. In de Saint-Martinkerk is er een kapel aan Julienne gewijd, waarin haar beeld het Heilig Sacrament toont met aan haar voeten een volle maanschijf, waaruit een stuk ontbreekt. Dat slaat op een van haar visioenen, waarin Christus haar erop wees dat in heel het kerkelijk jaar geen enkele feestdag was gereserveerd voor het Heilig Sacrament.

Een heel ander gebeuren speelt zich in deze kerk af in 1291. Tijdens een bloedige politieke en sociale strijd verschansen een grote groep rijke edellieden zich in de stevige toren van de romaanse Saint-Martinkerk. Het woedende volk steekt daarop de toren in brand, waarbij de edelen allemaal omkomen en de kerk verwoest wordt. In de geschiedenis van Luik staat dit gebeuren bekend als het 'Mal de Saint-Martin'. '

Frits Schetsken: 'Een heel ander gebeuren is 'Le Mal Saint-Martin', dat zich in deze kerk afspeelt in 1312. Het is een stuk Luikse politieke geschiedenis, dat tijdens Open Monumentendag 2012 speciale aandacht heeft gekregen omdat het toen precies 700 jaar geleden had plaatsgevonden.We kennen in Vlaanderen de Guldensporenslag van 1302, waar Vlaamse ambachtslieden het succesrijk opnemen tegen een Frans ridderleger, een treffen waar twee sociale klassen tegenover elkaar staan in een strijd om de macht. Dergelijke confrontaties spelen zich in die jaren ook elders in Europa af, het is dus een tijdsbeeld. In Luik verenigen rijke kanunniken van het Sint-Lambertuskapittel zich in 1303 met de ambachtslieden in een protest tegen de 'fermeté', een belasting. Luik wordt op dat moment bestuurd door een Conseil des Jurés - Raad van Gezworenen - waarin naast de prinsbisschop ook vertegenwoordigers van het Sint- Lambertuskapittel en het patriciaat van rijke burgers zitting hebben. Door het oproer van ambachtslui en kanunniken moeten zij grote concessies doen aan de handwerkslieden, die voortaan mee gaan besturen.

Wanneer prinsbisschop Thibaut de Bar in 1312 in Italië sterft tijdens een oorlogscampagne voor keizer Heinrich VII zal er een mambourg - regent - worden benoemd om hem tijdelijk te vervangen. De kanunniken kiezen Arnould van Blankenheim, maar de patriciërs laten hem niet toe op de bestuursvergaderingen. Zij willen van deze impasse gebruikmaken om hun oude macht te heroveren en samen met de Luikse adel smeden ze een complot.

In de nacht van 3 augustus 1312 steken een aantal patriciërs de kramen van de beenhouwers op de Luikse markt in brand. Dat alarmeert natuurlijk meteen de slagers, maar het is een valstrik, want goed bewapende edelen slachten iedere ambachtsman die op het lawaai komt toegesneld genadeloos af. Doch enkele kanunniken met familiebanden onder de adel hebben lucht gekregen van dit complot en hebben de ambachtslui gewaarschuwd. Daardoor stroomt er steeds meer volk toe met eenvoudige wapens, waarmee men zich tegen de veelal jonge edelen keert, die zich in de Haute Sauvenièrewijk moeten terugtrekken op de Mont Saint-Martin. Daar is een stadspoort op de weg naar Huy, waardoor ze willen ontkomen. Die poort blijkt evenwel gesloten en iedereen vlucht nu de Saint-Martinkerk binnen. Daar wachten ze tot ze gevangengenomen zullen worden, want dat is de gebruikelijke gang van zaken onder edelen.

De volkswoede is echter zodanig groot, dat er balen hooi tegen de kerk worden gezet, die in brand worden gestoken. Het hele gebouw vat vlam en edelen die niet in de brand omkomen worden door het wachtende volk op hun beurt afgeslacht. In de nacht van 3 op 4 augustus 1312 komen daardoor meer dan honderd edelen en patriciërs om, waaronder tien schepenen van Luik. Dat gebeuren gaat de Luikse geschiedenis in als het Mal Saint-Martin, de Sint-Maartensramp.

Nog datzelfde jaar verzoenen beide partijen zich bij de Vrede van Angleur, waarin wordt vastgelegd dat voortaan enkel ambachtslui tot burgemeester en schepen verkozen mogen worden. Een bloedig bevochten stukje democratie, dat rond deze kerk is beslecht.'

Français
English