Rijhuis met barokportaal.

Frits Schetsken: 'Al zeker vanaf 1387 bestaat het huis Den Spieghel, maar de hoofdingang ligt dan aan Grote Markt 9, terwijl het pand doorloopt tot aan de Oude Borse. Het is in die dagen een woning van rijke handelaars, zoals Steven Butken, een Keuls koopman die het huis in 1454 koopt. Zowat een halve eeuw later, in 1506, wordt de rijke meersenier Peter Gillis de nieuwe eigenaar. Hij slaat aan het verbouwen en uit die dagen dateert de achtzijdige huistoren, die je vandaag met wat moeite kan zien vanuit de nabije doodlopende Spanjepandsteeg.

Het is een van de vier à vijf nog overeind gebleven Antwerpse pagaddertorens, zo’n toren die een stuk boven het huis uitsteekt en bovenaan een buiten de torenwand uitstekende (overkragende, zoals dat heet) uitkijkpost bezit, in dit geval met acht raamopeningen rondom en een spits puntdak. Over die huistorens doen in Antwerpen allerlei verhalen de ronde. Hier zouden kinderen – pagadders, zoals die kleine deugnieten in het Antwerps heten – op uitkijk hebben gestaan naar pa’s schepen, die de Schelde komen opvaren. Of anders wordt een verband gelegd met het Spaanse woord ‘pagadores’ (betaalmeesters), die in deze huizen zouden gewoond hebben. Laat je niets wijsmaken, deze torens zijn gewoon huistoren, waarvan het onderste deel de trappen bevat die de verschillende verdiepingen van een woning met elkaar verbinden, terwijl het hogere gedeelte met de uitkijkpost vooral een statussymbool is, waar de eigenaar van de woning zijn gasten heen leidt voor een vogelperspectief op Antwerpen. In dagen dat straten nogal slijkerig zijn, is dat een mooi alternatief voor een stadswandeling. Vandaar trouwens, dat deze pagaddertoren bovenaan rondom vensters bezit en niet enkel aan de rivierzijde.

Peter Gillis heeft twee zonen, de jongste daarvan is Peter jr., beter bekend onder zijn gelatiniseerde naam Petrus Egidius, stadsgriffier en humanist. Peter jr. ontmoet bij Antwerpse drukkers de Rotterdammer Desiderius Erasmus, die zijn humanistische ideeën via het nieuwe medium van de drukpers verspreidt. Erasmus logeert ook diverse malen bij Egidius en neemt bij die gelegenheid een goede kennis mee, Sir Thomas More, ofwel Thomas Morus, de latere kanselier van Engeland ten tijde van koning Hendrik VIII. Omdat Thomas het niet eens was met ’s konings scheiding van Catharina van Aragon, werd hij gevangengezet in de Londense Tower en in 1535 onthoofd. Maar intussen had hij wel in 1516 zijn beroemde ‘Utopia’ (voluit een mondvol: ‘Libellus de optimo reipublicae statu deque nova Insula Utopia’) gepubliceerd. Naar verluidt begint dat boek in de tuin van Peter jr. aan de Antwerpse Eiermarkt.

Nadat stadstesaurier (beheerder van de stadskas) Alexander van den Broeck-Vekemans het huis in 1589 heeft gekocht, wordt het deel aan de Grote Markt afgescheiden van het gedeelte aan de Oude Beurs. De Grote Spieghel aan de marktzijde wordt in 1620 eigendom van De Jonge Handboog ofwel Ghebrokene Pese, een van de stedelijke schuttersgilden. Alexander laat aan de Oude Beurs de barokke poort in blauwe hardsteen aanbrengen, met het bas-reliëf van de moeder die zich spiegelt in haar handspiegel en het kind dat zich aan de moeder spiegelt.

Wanneer in de nadagen van de Tweede Wereldoorlog een V1 grote schade aan De Spiegel toebrengt, blijkt het huis niet meer te herstellen en verrijst er in dit deel van de Oude Beurs op stadsinitiatief enige nieuwbouw, waarin de nog geredde poort een plaats krijgt als fotogeniek element.'

Français
English