Frits Schetsken: 'Het gaat hier om twee kantoorgebouwen, die hier gekomen
zijn omwille van een visie op het achterliggende Vleeshuis. Eind 19de eeuw ontstaat het
idee om het Vleeshuis als monument beter zichtbaar te maken, door een aantal omringende
huizen af te breken. Dat idee wordt opgepikt door schepen Frans van Kuyck, een man die een
kunstenaarsopleiding heeft gehad en voor de Antwerpse Wereldtentoonstelling van 1895 de
wijk Oud Antwerpen heeft bedacht, waarvoor hij zelf allerlei ornamenten heeft ontworpen.
Het idee van zo’n wijk is later overgenomen bij wereldtentoonstellingen in andere
Belgische steden en als je vandaag op de Brusselse Heizel naar Kinepolis gaat, zie je
vlakbij dat cinemacomplex enkele drankgelegenheden en restaurantjes in een nostalgische
stijl, die daarop voortbouwen. (Niet te lang wachten, ze zullen wel moeten verdwijnen bij
de recente plannen voor een shoppingcentrum op de Heizel …) Frans van Kuyck zegt in een
gemeenteraadszitting van 1902 dat een monument altijd wordt gebouwd om gezien te worden.
Hij betoogt dat het Vleeshuis tussen smalle straatjes is opgetrokken omdat er elders geen
plaats was, maar dat het nooit de bedoeling is geweest om dat gebouw aan het zicht te
onttrekken. Dus, zo pleit hij, zou het niet mooi zijn om die straatjes met huizen, die aan
de achterzijde tot tegen het Vleeshuis komen, te slopen en te vervangen door een breder
zicht? Van Kuyck denkt met name aan een panorama waarbij je vanaf dat andere Antwerpse
monument, Het Steen, direct op het Vleeshuis kijkt en vice versa. Vanaf Het
Steen zou je dan het Vleeshuis in driekwart aanzicht zien oprijzen - een
stuk fraaier dan de aanblik van de vlakke voorzijde aan de Vleeshouwersstraat - want zo
komen drie torens tegelijk in beeld. En omdat die zijde aan de zuidkant ligt, is de
belichting ook nog ideaal. Ja, Frans beziet alles met het oog van de kunstenaar – hoeveel
schepenen met een dergelijke visie tellen hedendaagse bestuurscolleges? Om echter de
Vleeshuisstraat – zoals de nieuwe straat vanaf de kaaien richting Vleeshuis zou gaan heten
– te kunnen aanleggen, moest dan wel het 16de-eeuwse huis De Cleyn Gans worden afgebroken.
Daarover ontstond in die dagen een polemiek, met onder andere de Société royale
d’Archéologie als fervent tegenstander. Want hoewel dat een vrij vervallen complex was
rond een grote binnenplaats, bevatten die gebouwen van De Cleyn Gans een stuk van de
oudste Antwerpse stadsmuur, compleet met twee wachttorens – een unicum. Het katholieke
dagblad La Métropole kiest voor behoud, niet in het minst omdat de liberale concurrent Le
Matin het idee van Van Kuyck steunt. En er is enige haast bij, want een nieuwe eigenaar
van De Cleyn Gans, een scheepsmakelaar, wil het hele complex slopen om er een nieuw
kantoorgebouw voor in de plaats te zetten en dan zou die panoramische Vleeshuisstraat niet
langer mogelijk zijn. Uiteindelijk keurt de Antwerpse gemeenteraad op 27 juni 1903 een
wat bijgesteld plan voor de panoramische aanpak goed. De geplande Vleeshuisstraat mag iets
minder breed worden dan Frans van Kuyck had gewenst en stukken oude stadsmuur moeten
bewaard blijven, maar er mogen veel huizen worden gesloopt, incluis die Cleyn Gans. Dat
gebeurt vanaf oktober 1906. Op de beide hoeken van de Vleeshuisstraat en de Jordaenskaai
komen kantoorgebouwen in een aangepaste stijl, ontworpen door architect Walter
van Kuyck … niemand minder dan Frans’ zoon! Als je goed kijkt op wat hij op de
rechterhoek heeft laten bouwen, het Natiënhuis van de foto, zie je op de grote toren de
bouwdatum 1911 staan. Tussen de kleine toren en de uiterst linkse grote toren loopt de
Vleeshuisstraat. Het panorama dat zichtbaar wordt door die straat, kan je enigszins zien
bij het Antwerpse item 15, Vleeshuis, kleine foto 4 van de bovenste rij. Ga je bij een
bezoek aan Antwerpen via de doorgang van Het Steen naar het Noorderwandelterras, dan moet
je na het passeren van de vierkante toren even omkijken en dan heb je helemaal het
panorama dat Frans van Kuyck voor ogen had.'
Français
English
  
|
